Kabla ya kuwa Tanzania tunayoijua leo, kulikuwa na sura mbili tofauti—Tanganyika, ardhi kubwa iliyojaa mito, tambarare na makabila lukuki; na Zanzibar, visiwa vya harufu ya karafuu, utamaduni wa bahari, na mchanganyiko wa watu kutoka pande nyingi za dunia. Safari ya kuungana kwao ni simulizi ndefu, yenye vuguvugu la ukoloni, harakati za uhuru, siasa za kupanda na kushuka, na hatimaye uamuzi wa kihistoria uliozaa taifa jipya.

1. Hadithi ya Tanganyika: Ardhi ya Wananchi (Kabla ya Uhuru – 1961)

Tanganyika ilikuwa ardhi iliyoingiliwa na mataifa kadhaa ya wakoloni. Wajerumani waliifika miaka ya 1880, wakiweka utawala mkali uliosababisha vuguvugu kubwa kama Vita ya Maji Maji (1905–1907)—moja ya sapoti kubwa ya Waafrika kupinga ukoloni barani Afrika.

Baada ya Vita Kuu ya Kwanza ya Dunia, utawala ukabadilishana kwa mikono ya Waingereza. Lakini ndani ya mioyo ya Watanganyika, mbegu ya uhuru ilishapandwa. Ndipo hapo kukazuka chama kilicholeta mapinduzi ya kisiasa:

TANU – Tanganyika African National Union, chini ya uongozi wa kijana mwenye fikra pana, Mwalimu Julius Kambarage Nyerere.

Harakati zilikuwa za amani, za kisiasa, na za umoja—ndio maana Tanganyika ikawa moja ya nchi zilizoipata uhuru bila umwagaji wa damu mnamo Desemba 9, 1961, na mwaka mmoja baadaye, ikawa jamhuri kamili (1962). Tanganyika ilikuwa tayari kuandika sura mpya.

2. Hadithi ya Zanzibar: Pwani ya Karafuu na Mapinduzi (Kabla ya Uhuru – 1964)

Kwa karne nyingi, Zanzibar ilikuwa kitovu cha biashara ya bahari ya Hindi—Wafaransa, Wareno, na hatimaye Waarabu wa Oman waliweka utawala wao huko. Karafuu ndiyo iliyofanya visiwa hivi kutambulika duniani, lakini pia utawala wa kimwinyi ulikuwa na mgawanyiko mkubwa wa kitabaka na kikabila.

Zanzibar ilipata uhuru kutoka kwa Waingereza mnamo 10 Desemba 1963, ikawa ufalme wa kikatiba chini ya Sultani. Lakini hali ya ndani haikuwa tulivu—matabaka ya kijamii, tofauti za kisiasa, na ukosefu wa usawa vilikuwa kama moto mkali chini ya majivu.

Muda mfupi baadaye, alfajiri ya Januari 12, 1964, ukapambazuka na Mapinduzi ya Zanzibar yaliyong’oa utawala wa kisultani.
Kiongozi wa mapinduzi akawa Sheikh Abeid Amani Karume, aliyekuwa mwenyekiti wa ASP (Afro-Shirazi Party). Zanzibar mpya ikazaliwa—jamhuri yenye mwelekeo wa kijamaa na uongozi wa watu waliojitokeza kutoka tabaka la chini.

Lakini nyuma ya jukwaa kulikuwa na hali tete kimataifa: visiwa vilikuwa vidogo, viko karibu na vita baridi ya dunia, na mataifa makubwa yakaanza kuonyesha maslahi yao. Usalama wa visiwa hivi ulionekana kutokuwa imara.

3. Njia za Kukutana: Nyerere na Karume

Nyerere wa Tanganyika na Karume wa Zanzibar walikuwa na uhusiano mzuri wa muda mrefu. Wote wawili waliamini katika umoja wa watu wa Kiafrika, na waliona hatari za siasa za kimataifa kuingia Zanzibar baada ya mapinduzi.

Kwa wakati huo, Tanganyika ilikuwa na utulivu mkubwa, iliyoona dhamana ya kulinda mapinduzi ya ndani ya Zanzibar dhidi ya kuingiliwa na mataifa ya nje. Pia kulikuwa na ndoto pana ya kutengeneza shirikisho la Afrika Mashariki—wazo lililopewa nguvu na Nyerere.

Ni katika mazingira haya mawili—usalama wa Zanzibar na fikra ya umoja—mawazo ya Muungano yakaanza kuchora mistari yake.

4. Hatua ya Kihistoria: Muungano Wa 1964

Mnamo Aprili 22, 1964, Nyerere na Karume walitia saini makubaliano ya kuunganisha nchi zao mbili.
Siku chache baadaye, Aprili 26, 1964, Tanganyika na Zanzibar zikazaliwa upya kama:

JAMHURI YA MUUNGANO WA TANGANYIKA NA ZANZIBAR

(jina ambalo baadaye—1964 pia—likabadilishwa rasmi kuwa Jamhuri ya Muungano wa Tanzania).

Muungano huo ulipaswa kulinda Zanzibar, kuimarisha ushirikiano wa kikanda, na kujenga taifa lenye nguvu za pamoja. Nchi mbili ziliamua kushirikiana mambo machache ya muungano (kama ulinzi, mambo ya nje, sarafu, uraia n.k.), huku kila moja ikibaki na serikali yake ya ndani.

5. Maana ya Muungano kwa Afrika na Dunia

Muungano wa Tanganyika na Zanzibar ulikuwa wa kipekee—mpaka leo bado ni moja ya miungano michache duniani yaliyodumu kwa zaidi ya nusu karne.
Kwa Afrika, yalikuwa matokeo halisi ya ndoto ya umoja wa Kiafrika.
Kwa wananchi, ulikuwa mwanzo wa kutengeneza taifa lenye utambulisho mpya: Tanzania—lenye ardhi na bahari, bara na visiwa, makabila mengi na tamaduni nyingi lakini zinazoshikana kwa amani.

Kwa kifupi:

• Tanganyika → Uhuru 1961

• Zanzibar → Uhuru 1963

• Mapinduzi → 1964

• Muungano → 26 Aprili 1964